1. Phân loại những loại hình thần kinh

1.1. Hippôcrát- người thầy thuốc Hy Lạp sống ở thế kỉ IV trước Công nguyên.

Dựa trên cơ sở các đặc điểm của hành vi, ông cho rằng ở người có 4 khí chất cơ bản ưu tư sôi nổi, linh hoạt và điềm tĩnh.

1.2. Paplốp

Dựa trên cơ sở của ba thuộc tính chức năng cơ bản của quá trình thần kinh là:

      Thuộc tính 1: Cường độ của hưng phấn và ức chế thuộc tính này có liên quan tới sức làm việc của tế bào vỏ não.

      Thuộc tính 2: Tính cân bằng của các quá trình thần kinh. Đó là mối tương quan giữa hưng phấn và ức chế, đôi khi hai quá trình đó phát triển như nhau. thường thì hưng phấn trội hơn ức chế.

      Thuộc tính 3: Tính linh hoạt của hưng phấn và ức chế (nghĩa là: sự hưng phấn trong các tế bào vỏ não được thay thế bằng ức chế và ngược lại nhanh đến mức độ nào).

     Từ ba thuộc tính cơ bản trên, Paplốp đã phân chia thành các kiểu hoạt động thần kinh cấp cao cho cả người và động vật như sau:

  + Kiểu mạnh, cân bằng, linh hoạt: hưng phấn và ức chế đều cao. hai quá trình này cân bằng và chuyển hoá lẫn nhau một cách linh hoạt.

  – Biểu hiện nói to, nhanh vừa phải, có xúc cảm, hoạt bát. hoà nhã, dễ tiếp thu giáo dục, thường tỏ ra rất có năng lực.

  + Kiểu mạnh, cân bằng, không linh hoạt: cường độ hưng phấn và ức chế đều mạnh. hưng phấn và ức chế thăng bằng nhau, nhưng sự chuyển hoá giữa chúng không linh hoạt.

   Biểu hiện: nói chậm, điềm tĩnh, không có xúc cảm, cần cù trong học tập, có hành vi đúng mực, có tính kỉ luật, dễ khắc phục khi gặp khó khăn, có năng lực. Hoàn thành công việc 1 cách chậm chạp. song chu đáo.

 + Kiểu mạnh, không cân bằng: các quá trình hưng phấn và ức chế đều mạnh nhưng không cân bằng, thường hưng phấn chiếm ưu thế hơn ức chế.

      Biểu hiện: có tiếng nói nhanh, không đều, hiếu động, không tuân theo kỉ luật, nếu hưng phấn quá kéo dài sẽ gây ra hiện tượng ủ rũ. rã rời và gây ức chế toàn bộ.

+ Kiểu yếu: những quá trình hưng phấn và ức chế đều yếu. ức chế thường chiếm thế mạnh so sở hữu hưng phấn.

    Biểu hiện: Không chịu được kích thích quá mạnh hay kéo dài. kém vận động. chóng mệt, nhút nhát, yếu.

     Giữa các kiểu trên còn có các kiểu trung gian

      Riêng ở người, căn cứ vào mối quan hệ giữa hai hệ thống tín hiệu thứ I và thứ II. Paplốp còn chia ra làm ba kiểu thần kinh:

    + Kiểu “bác học”: là kiểu mà trong đó hệ thống tín hiệu thứ II chiếm ưu thế so với hệ thống tín hiệu thứ I.

    + Kiểu “nghệ sĩ”: là kiểu mà trong đó hệ thống tín hiệu thứ I chiếm ưu thế so với hệ thống tín hiệu thứ II.

    + Kiểu “trung gian”: là kiểu mà hai hệ thống tín hiệu hoạt động cân bằng nhau. Đa số người thuộc kiểu này.

     Riêng ở trẻ em lại có cách phân loại khác. Chẳng hạn Kraxnôgorxki đã dựa vào mối tương quan giữa hưng tính của vỏ não và các phần dưới vỏ não mà chia thành bốn kiểu sau:

    + Kiểu cân bằng hay trung ương: trẻ thuộc kiểu này có các quá trình ở vỏ não và dưới vỏ não tương đối cân bằng nhau.

     Kiểu dưới vỏ não: trẻ thuộc kiểu này có các quá trình ở dưới vỏ não chiếm ưu thế

   + Kiểu vỏ não: trẻ thuộc kiểu này có các quá trình ở vỏ não chiếm ưu thế so với các quá trình ở dưới vỏ não.

    + kiểu hưng tính thấp: hưng tính của cả vỏ não lẫn dưới vỏ não đều thấp.

2. Tính linh hoạt của những kiểu hoạt động thần kinh cấp cao

Đặc điểm về kiểu hoạt động thần kinh cấp cao do di truyền xác định. Tuy vậy, hành vi của con người không phải chỉ phụ thuộc vào đặc điểm của hệ thần kinh lúc trẻ được sinh ra mà còn phụ thuộc vào đặc điểm xuất hiện do tương tác của môi trường xung quanh. Vì vậy, không được coi đặc điểm bẩm sinh của hệ thần kinh là bất biến. Các đặc điểm này có thể thay đổi nhiều, ít do tác động của sự giáo dục và rèn luyện.

     Tính linh hoạt, khả năng thích nghi đối với các điều kiện thay đổi của môi trường xung quanh có thể được coi là một trong những đặc điểm quan trọng nhất của hệ thần kinh.

     Có khả năng cải tạo tính linh hoạt của các kiểu hoạt động thần kinh cao cấp bằng cách luyện tập, giáo dục. Do đó, các tác động xung quanh càng có ảnh hưởng mạnh mẽ, bền vững hơn khi cơ thể còn non trẻ. Vì thế, việc giáo dục và dạy dỗ từ tuổi thơ có tầm quan trọng đặc biệt.