1. Các hình thức phát triển ngôn ngữ trẻ em

Hiện nay, có hai hình thức chính phát triển lời nói cho trẻ, đó là: tiết học và các hoạt động ngoài giờ. Các tiết học mang thể chia khiến cho ba loại: mẫu tiết học chuyên biệt như tiết học nhận mặt – tập kể ở vườn trẻ và tiết học cho trẻ làm quen với bảng chữ cái; cho trẻ làm quen với thiên nhiên, cho trẻ làm cho quen sở hữu văn học; và các tiết học khác như cho trẻ khiến quen với toán, doanh nghiệp hoạt động tạo hình, giáo dục âm nhạc… Mọi tiết học khác nhau đều với cơ hội để phát triển tiếng nhắc cho trẻ. Cần buộc phải quan tâm tích hợp nội dung tăng trưởng tiếng nói vào những giờ học này. Ví dụ : giờ học toán về biểu tượng thời gian thì củng cố các từ, khái niệm thời gian, giờ học tạo hình củng cố các từ về màu sắc… đặc biệt các giờ học cho trẻ làm quen với môi trường xung quanh, cho trẻ làm quen với tác phẩm văn học là những loại giờ học vô cùng tốt cho trẻ phát triển lời nói. Cho trẻ làm quen với môi trường xung quanh có nhiệm vụ mở rộng dần nhận thức của trẻ về tự nhiên và xã hội đòi hỏi cô giáo phải cung cấp vốn từ tương ứng với các sự vật hiện tượng đem đến cho trẻ. Có thể nói các giờ học kiểu này đặc biệt quan trọng đối với việc hình thành và phát triển vốn từ cho trẻ. Các giờ học thơ, truyện vừa giải quyết nhiệm vụ phát triển tiếng nói nghệ thuật, vừa giải quyết một nhiệm vụ quan trọng không kém là hình thành và phát triển ở trẻ kỹ năng nói đúng ngữ pháp và lời nói mạch lạc.

Hình thức không tính tiết học bao gồm đa số các hoạt động khác như vui chơi, lao động, tham quan, sinh hoạt….

Từ hai hình thức dạy học ở trên, chúng ta có thể nhìn ra một quy luật rất quan trọng của việc dạy tiếng mẹ đẻ ở trưởng mầm non. Đó là: Nhiệm vụ tăng trưởng tiếng nói trẻ em được tích hợp vào toàn bộ những hoạt động giáo dục và dạy học của nhà trường.

2. Giờ học phát triển lời nói

Các nhà sư phạm Nga dựa vào mục đích của tiết học đã chia làm 4 loại:

– Giờ học dạy kiến thức mới: Giờ học này quy định những kiến thức mới cần truyền đạt cho trẻ. Có thể là những kiến thức này trẻ đã biết (đã sử dụng trong giao tiếp) nhưng cô giáo đưa nó vào hệ thống kiến thức (cần truyền đạt cho trẻ), khi cần lí giải cho trẻ hiểu và hoàn thiện cho trẻ kĩ năng sử dụng nó.

Ví dụ: Giờ học luyện cho trẻ phân biệt hai âm S – X. Thực tế trẻ đã dùng. Cô giúp trẻ phân biệt sự khác nhau của cách phát âm và cho trẻ rèn luyện để phát âm chính xác hơn.

– Giờ học củng cố kiến thức và thói quen đã thu nhận được : Các giờ học này chủ yếu để củng cố và ôn luyện những gì trẻ đã được học. Tuy nhiên, cô phải cung cấp cho trẻ ngữ liệu mới (các âm quen thuộc trong nhiều từ khác nhau, các từ đã học trong các kết hợp mới khác nhau… ).

– Giờ học tổng quat hoặc bài cũ . Sử dụng mọi kiến thức kỹ năng trong một tình huống ngôn ngữ cụ thể. Ví dụ trò chơi Bán hàng đòi hỏi trẻ vận dụng mọi kiến thức, kĩ năng thu nhận được sử dụng vào cuộc sống một cách tự nhiên.

– Giờ học liên hợp thực hiện mục đích học tập: vừa cung cấp kiến thức, vừa ôn luyện kiến thức cũ, vừa vận dụng vào thực tế giao tiếp.

* Yêu cầu chung đối với giờ học tiếng mẹ đẻ trong tài liệu Phương pháp phát triển lời nói cho trẻ em (Nxb Giáo dục Matxcova, 1974) Barodis A. M. đã nêu ra 10 yêu cầu cho tiết học tiếng mẹ đẻ ở trưởng mầm non).

– Chuẩn bị cho giờ học. Dụng cụ dạy học là những thứ không thể thiếu. Cường độ căng thẳng tối đa: Bài học không được quá dễ và cũng không quá khó, cần xác định mức độ phù hợp và thay đổi hình thức hoạt động làm giảm đi sự mỏi mệt ở trẻ.

– Giờ học phải có tính chất giáo dục : Giờ học phải giáo dục cho trẻ tính kỷ luật, kiên trì, lịch thiệp trong giao tiếp…

Nội dung ngữ liệu hướng vào giáo dục hành vi đạo đức.

– Giờ học cần làm cho trẻ hào hứng, do đó cần có cảm xúc.

– Cấu tạo các phần của giờ học phải rõ ràng: Củng cố kiến thức cũ, cung cấp kiến thức mới – luyện tập vận dụng…

– Kết hợp tính cá biệt và tập thể trong dạy học, chú ý đến năng lực của từng trẻ tạo điều kiện cho mọi đứa trẻ đều được phát huy hết khả năng của mình.

– Tổ chức điều kiện học tập phù hợp chú ý đến điều kiện vệ sinh, khí hậu, thẩm mĩ…

– Phải ghi nhật ký giờ học vào một cuốn số để theo dõi kết quả học tập và rút kinh nghiệm.

3. Các hoạt động khác giúp trẻ phát triển ngôn ngữ

Nhiệm vụ phát triển lời nói còn được tích hợp trong mọi hoạt động: vui chơi, lao động, sinh hoạt hàng ngày. Điều quan trọng là giáo viên phải biết vận dụng rất linh hoạt các biện pháp sư phạm, xử lý các tình huống nhằm tận dụng các cơ hội để trẻ phát huy tôt nhất hoạt động ngôn ngữ.